Doç. Dr. Eymen CEMAL/Suriye

Doç. Dr. Eymen CEMAL*/Suriye

Es-Selamü Aleyküm ve Rahmetullah.

Bu güzel programı düzenledikleri için HÜDA PAR'lı kardeşlerime teşekkür ediyorum.

Şüphe yok ki büyük şahsiyetlerin hayatlarını ihya etmek, reformistlerin en önemli çabalarından biridir. Kuşkusuz tarihimiz, araştırılması gereken parlak örneklerle doludur. Ve yine şüphesiz ki Selâhaddîn-i Eyyûbî ve onu bu konuma taşıyan devlet, tarihimizdeki ışığı güçlü/parlak bir sayfadır. Eyyûbî Devleti'nin kalkınma faktörlerini araştırmamız ve tam bir şekilde okumamız gerekiyor. Bu faktörler, Kudüs'ün fethinde etkili olan faktörlerdir. Kudüs'ün fethi, bugün ümmetin kendisi için çaba sarf ettiği hedefidir.

Muhterem Eşref Devvabe -Allah hayrını kabul etsin- iktisadi faktörden bahsetti. Gerçekten de iktisat, devletin inşasında ve ümmetin sorumluluklarının yerine getirilmesinde çok etkili bir faktördür. Bugün birçok Müslüman siyasetçi ve onların konumunda olanlar, devleti inşa eden faktörlerden iktisadı, basını ve askeri alanı gözden kaçırıyorlar. Bazıları bu faktörlere bakmaksızın sonuca ulaşmaya çalışıyorlar. Bu faktörlerin de en önemlilerinden biri iktisattır. Tıpkı dedikleri gibi; iktisat, hayat damarıdır.

İzninizle hızlı bir şekilde Selâhaddîn'in deneyimlerinden bilmemiz gereken bazı hakikatlere işaret edeceğim:

Selâhaddîn Eyyûbî'nin hayatını bilen herkes onun endüstriye verdiği önemi bilir. Selâhaddîn'in en fazla önem verdiği endüstri bölümlerinden biri de silah endüstrisidir. Onun döneminde endüstriyel yöntemler geliştirildi. Silah ile uğraşan zanaatkarlara destekler sağlandı. Bu sektörde ilerlemeleri için onlara birçok sosyal ve finansal ayrıcalık tanındı.

Bu, kendisiyle emrolunduğumuz hazırlığın bir kısmıdır. Allah-u Teala, "Onlara karşı elinizden geldiği kadar güç ve savaş atları hazırlayın" (Enfal Suresi, 60) ayetiyle güç ve savaş atlarının hazırlanmasını emretmiştir. Savaş atlarının hazırlanması emriyle, iktisadi güce ve ümmetin tutunması gereken diğer zafer sebeplerine işaret edilmiştir.

Bir diğer işaret etmemiz gereken husus, insanların Eyyûbî Devleti'nin tabiatını ve Selâhaddîn Eyyûbî'nin Mescid-i Aksâ ile olan ilişkisini anlamasına yardımcı olacaktır. Selâhaddîn-i Eyyûbî, 'her ne kadar Mescid-i Aksâ o dönem işgal edilmiş olup diğerleri işgal altında değilse de' sadece Mescid-i Aksâ'ya değil bütün mukaddesata önem vermiştir. Mekke-i Mükerreme ve Mescid-i Nebevi başta olmak üzere diğer mukaddesata ekonomik yönden önem vermesi ümmetin iktisadi hayatının iyileşmesinde etkili olmuştur. Örneğin Selâhaddîn Eyyûbî, Mekke valisinin Mekke'nin masrafları için hacılardan para aldığını duyunca; Mekke ehli hacılara muhtaç olmasın ve onlardan para almasın diye buğday vergisi adıyla her yıl Mekke'nin masrafları için 80 bin erdep (bir hacim birimi) buğdayın verilmesini emretmiş tir. Verdiği önemi birine has kılmadan bütün mukaddesata önem vermesi Selâhaddîn-i Eyyûbî'yi özel bir değer kazandırmıştır.

Nitekim ümmet içinde kişiye otorite kazandıran da budur. Kendi topraklarında olanla sınırlamaksızın bütün mukaddesata önem vermesi, liderlere ümmet içinde gerçek bir değer kazandırır. Nitekim bu verginin tahsis edilmesinden kısa bir süre sonra insanların Eyyûbî Devleti'ne ve bu devletin Mescid-i Aksâ'nın da içinde bulunduğu mukaddesatı korumadaki rolüne yaklaşımları değişmiştir.

 

Selâhaddîn Eyyûbî döneminde bilinen sanayi şehirleri

Selâhaddîn döneminde bazı şehirler çeşitli endüstri bölümleriyle tanındı. Ve bu şehirler ticaret yollarıyla irtibatlandırıldı.

Selâhaddîn Eyyûbî de endüstriyel çalışmaları teşvik etti, idari olarak düzenledi ve ekonomik olarak destekledi.

Nitekim o dönemin ekonomik hayatını inceleyenler, Selâhaddîn Eyyûbî döneminde ekonominin çok büyüdüğünü görürler. Endüstriyel, tarımsal, ticari ve diğer bütün bölümlerde yüksek seviyelere ulaşıldı. Bu durum, ülkenin her yerinde ekonomik hayatın canlanmasına yol açtı. Örneğin: tarım ürünlerinin ithalatı için tüccarlara, nakil için çalışanlara, tarım alanlarının sulanması için de suyollarına ihtiyaç duyulur. Ve bunun dışında dünyada ekonominin canlanması için daha birçok etkene ihtiyaç vardır.

Zanaatkarlarda ve tüccarlarda idari, yasal ve fikri gelişime verdiği önem, Selâhaddîn Eyyûbî'nin iktisadi yönden çaba sarf ettiği en önemli hususlardandır. Onun döneminde diğer devletlerle bazı ticari anlaşmalar imzalanmıştır. Venedik'le yapılan anlaşma ve liman yönetimi için yapılan anlaşmalar bunun örneklerindendir.

Devletin, fikri, hukuki ve idari yapısı iktisadi yapısı için tamamlayıcı ve destekleyici unsurlar olarak birbirine paralel olarak ilerliyordu. Şunu da ifade etmeliyim ki Selâhaddîn Eyyûbî sadece ekonomik büyüme yani finansal büyüme için çabalamıyordu. Finansal büyümenin idaresi için de aynı zamanda sağlam, ilmi bir metot üzerine inşa edilmeliydi. Yoksa ciddi sorunlar çıkacaktır. Hatta bu sorunlar, o idarenin başarısızlığına ve devletin çökmesine bile yol açabilir.

 

*Bu Yazı, Doç. Dr. Eymen Cemal’in, 3 Ekim 2020 tarihli 2. Selâhaddîn-î Eyyûbî Sempozyumunda yaptığı konuşmadır.