İsrail Kamuoyundaki Eğilimler Işığında Gazze Savaşı ve Netanyahu Hükümetinin Geleceği*
İsrail Kamuoyundaki Eğilimler Işığında
Gazze Savaşı ve Netanyahu Hükümetinin Geleceği*
İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik saldırganlığı devam ederken, Siyonist İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun hükümeti pek çok iç zorlukla karşı karşıya. Bunların en önemlisi Siyonist İsrail halkının geniş bir kesiminde kendisine duyulan güven eksikliğidir. Siyonist İsrail kamuoyunun hükümete ve cumhurbaşkanına yönelik mevcut tutumunu iki temel faktör belirlemektedir; Netanyahu hükümetinin kurulduğu 29 Aralık 2022'den bu yana uygulamaya başladığı yargı darbesi ve 7 Ekim'de gerçekleştirilen Mescid-i Aksa Tufanı operasyonu. 2023 yılı İsrail toplumunu sarstı ve liderlerinin dengesini bozdu.
1- Başarısızlıkla ilgili sorular
İsrail toplumu 2023'ün başından bu yana daha önce yaşamadığı uzun ve acı bir çatışmaya, şiddetli siyasi ve toplumsal kutuplaşmaya tanık oldu. Netanyahu hükümetinin yargıyı zayıflatması ve yürütme erklerinin kontrolü altına almayı amaçlayan yargı darbesini başlatmasının ardından; İsrail toplumunun çoğunluğunun ve çeşitli elitlerinin, özellikle de askeri yapının yargı darbesine karşı çıkmasına rağmen, kontrolsüz ve dengesiz bir şekilde istenilmeyen bu süreci sürdürdü. Bu durum nihayetinde Netanyahu hükümeti ile göstericiler arasında ve hükümet karşıtı siyasi çevreler arasındaki yoğun çatışmayı daha da körükledi. Nihai kertede Netanyahu'nun popülaritesi ve yeni hükümet koalisyonu zayıflamış oldu.
İsrail toplumu içindeki çatışmaların en yoğun olduğu dönemde gerçekleşen Aksa Tufanı operasyonu sadece Netanyahu hükümetinin stratejisinin ve Gazze Şeridi'ne yönelik genel algı ve varsayımlarının çökmesine yol açmakla kalmadı, aynı zamanda İsraillilerin hükümete ve cumhurbaşkanına olan güveninin azalmasına da yol açtı. İsrail toplumunun çoğunluğu, 7 Ekim'de yaşanan ihmal ve başarısızlıktan, ardından da Aksa Tufanı operasyonunun ölü ve yaralı İsraillilere ulaşmanın gecikmesi gibi çeşitli alanlardaki sonuçlarıyla baş edememesinden İsrail'i sorumlu tutuyordu. Öldürülen kişilerin tam olarak kimliklerinin bilinmemesi, İsrailli tutuklu ve kayıp kişilerin sayısının belirlenmesindeki kafa karışıklığı, saldırıya uğrayan ve Gazze'ye komşu kasabalara ve kibutzlara yardımın ulaştırılmasındaki aksaklıklar; özellikle de ekonomik yardım sağlanmasındaki gecikme, İsrail'in askeri ve sivil kademelerdeki kayıplarının boyutları netleştikten sonra çeşitli ihmal biçimleri ortaya çıktı.
İsrail'in önde gelen televizyon kanallarında ve diğer medya organlarında baş gösteren uzman analistler, özellikle de emekli üst düzey subaylar hükümete ve Netenyahu’ya bir dizi eleştiride bulundular. Aksa Tufanı Operasyonunu engelleme ve sonuçlarıyla baş etmedeki ihmal ve başarısızlıktan onu sorumlu tuttular. Başta üst düzey emekli subaylar olmak üzere pek çok uzman analist, Netanyahu hükümetinin öncülük ettiği yargı darbesini 7 Ekim'deki büyük başarısızlığın sebebi görmüşlerdir. Söz konusu uzmanlar, ordu ve güvenlik kurumu liderlerinin Netanyahu'ya tehlikeler konusunda yönelttiği uyarıları bir kez daha hatırlattılar. İki askeri kuruma yönelik adli darbe girişiminde bulunulması üzerine güvenlik güçleri, Netenyahu’yu uyarıları dikkate almamasından dolayı hükümetini ve kendisini sorumlu tuttu. Bu atmosferde medyada hükümeti eleştiren uzman analistler, ölü veya kayıp ailelerinin söylemleri Netenyahu’yu derhal istifaya etmesi gerektiğini deklare etme yönündeydi. Saldırılara ve kayıplara maruz kalan kibbutz ve kasabalarda bakanların ve devlet yetkililerin görünürlüğü azaldı. Netanyahu veya bakanları bu kibutz ve kasabaları ziyaret etmeye veya ölen İsraillilerin cenazelerine katılmaya ve başsağlığı dilemeye cesaret edemedi.
2: Kamuoyu eğilimleri
Maarif gazetesinin Aksa Tufanı operasyonundan beş gün sonra yaptığı ilk kamuoyu araştırması, operasyonun Netanyahu ve hükümetine etkisinin boyutunu ortaya koydu.
Sözkonusu ankette açıkça görülüyor ki:
13 Ekim'de yayımlanan ankete göre Netanyahu liderliğindeki hükümet koalisyonunda yer alan partilerin toplam 64 milletvekili, Knesset seçimlerinin yapılması halinde mevcut Knesset'te yalnızca 42 sandalye elde edebileceği ifade edilmiştir.
Muhalefet partilerinin ise 10'u Arap partileri olmak üzere 78 sandalye elde edeceği belirtiliyor.
Mescid-i Aksa Tufanı'ndan birkaç gün önce yapılan Maarif anketinde 65 sandalyeye sahip olan muhalefet partilerinin 55 sandalye elde edeceği ifade edilmişti.[1]
Bu ankette diğer partilerin oy oranları da ifade edilmiştir.
Benny Gantz liderliğindeki Ulusal Kamp Partisinin Knesset'te 41 sandalye (Aksa Tufanı operasyonundan birkaç gün önce yapılan önceki ankette 29 sandalye elde etmişti)
Likud Partisi 19 sandalye (önceki ankette 16 sandalye)
Gelecek Var Partisi 15 sandalye (önceki ankette 16 sandalye)
Shas Partisi 7 sandalye (önceki ankette 10 sandalye)
Birleşik Tevrat Yahudiliği Partisi 7 sandalye (önceki ankette 7 sandalye)
Meretz Partisi için 6 sandalye (önceki ankette 4 sandalye) ve Arap partileri için 10 sandalye (önceki ankette 10 sandalye).
Bu ankette, Aksa Tufanı operasyonunun ardından en büyük kazananın askeri yapı tarafından desteklenen Gantz’ın partisi olduğu belirtiliyor. Sadece bir hafta içinde sandalye sayısı 12 sandalye artarken, en büyük kaybeden ise 9 sandalye azalarak gerileyen Likud Partisi oldu.
Bu, yükselen güçlerin, daha önce Netanyahu hükümetleri de dahil olmak üzere İsrail hükümetlerini Gazze'deki savaşlarda tereddüt etmek ve İslami Direniş Hareketi Hamas'ı ortadan kaldırmaya çalışmamak ve caydırıcılık dengesiyle yetinmekle eleştiren generallerin önderlik ettiği laik-askeri eğilime sahip sağcı milliyetçi güçler olduğu anlamına geliyor.
Netanyahu'nun popülaritesinde ciddi bir düşüş yaşandı. ‘Başbakanlık pozisyonuna kim daha iyi ve daha uygun?’ sorusuna yüzde 48'i Gantz diye cevap verirken Netanyahu'nun oranı ise yüzde 29’da kaldı. "Savaş bittikten sonra kimin başbakan olmasını istersiniz, Netanyahu mu yoksa başkası mı?" sorusuna yanıt olarak Netanyahu'yu istediğini söyleyenlerin oranı yalnızca yüzde 21 iken, başka birini isteyenlerin oranı ise yüzde 66 oldu.
Likud Partisi seçmenlerinin yüzde 46'sı Netanyahu'yu istediğini söylerken, başkasını tercih edenlerin oranı yüzde 34 oldu.[2]
Maarif'in önceki anketten bir hafta sonra 20 Ekim'de yayınladığı bir başka kamuoyu anketi, 43 sandalye alan hükümet koalisyon partileri ve 77 sandalye alan muhalefet partileri (10 Arap partisi dahil)[3] için benzer sonuçları gösterdi.
Bu anket, İsraillilerin yüzde 80'inin, 7 Ekim'deki başarısızlık ve ihmalin sorumluluğunu Netanyahu'nun üstlenmesi gerektiğine inandığını gösterdi. Savunma Bakanı da dahil olmak üzere ordu ve güvenlik kurumlarının liderleri de anketle aynı kanaatte olduğunu günler öncesinde ifade etmişti.
Bu ankete göre, ankete katılanların yüzde 48'i Gantz'ı hükümet başkanlığı pozisyonuna en uygun olarak görürken, yüzde 28'i Netenyahu’yu tercih etti. [4]
27 Ekim 2023'te yayınlanan Maarif anketinin sonuçları, bir hafta önceki anketin ve ardından Kasım 2023'te yayınlanan anketin sonuçlarıyla benzerdi.[5]
İsrail Kanal 13'ün 3 Kasım'da yayınladığı bir kamuoyu anketi, İsraillilerin yüzde 56'sının Gazze'deki savaşı yönetme konusunda Netanyahu'ya güvenmediğini, buna karşılık yüzde 28’inin[6] ona güvendiğini gösterdi. İsraillilerin yüzde 44'ü 7 Ekim'deki ihmal ve başarısızlıktan Netanyahu'yu sorumlu tutarken, yüzde 33'ü bundan Genelkurmay Başkanı ve üst düzey ordu komutanlarını sorumlu tuttu. Yalnızca yüzde 5'i Savunma Bakanı Yoav Galant'ı sorumlu tuttu. Yüzde 76'sı Netanyahu'nun başbakanlıktan istifa etmesi gerektiğine, yüzde 47'si bu istifanın savaşın bitiminden sonra gerçekleşmesi gerektiğine, yüzde 29'u derhal gerçekleşmesi gerektiğine, yalnızca yüzde 18'i ise Netanyahu'nun devam etmesi gerektiğine inanıyordu.
Yüzde 64’ü savaş sona erdiğinde Knesset için yeni seçim yapılması gerektiğini belirtirken, yüzde 26'sı seçimlerin vadesinden önce yapılmasına karşı çıktı. Yüzde 68'i hükümetin Aksa Tufanı sonrası ekonomik durumu iyi karşılamadığına inanırken, yüzde 19'u iyi olduğunu söyledi. Yüzde 74'ü savaştan sonra başarısızlığı araştırmak için geniş yetkilere sahip resmi ve bağımsız bir soruşturma komitesi kurulmasını desteklerken, yüzde 12 sınırlı yetkilere sahip bir hükümet soruşturma komitesi kurulmasını destekledi.[7]
Sonuç
Aksa Tufanı Operasyonu'ndan ve İsrail'in Gazze Şeridi'nde savaşının başlamasından bu yana yapılan İsrail kamuoyu araştırmaları, Netanyahu ve hükümet koalisyonunun İsraillilerin güvenini kaybetmeye devam ettiğini, onun ve Likud Partisinin İsraillilerin popülaritesinde bir azalma olduğunu gösteriyor. İsrail kamuoyunda ve onun çeşitli elitlerinde hakim olan varsayım, Netanyahu'nun siyasi geleceğinin neredeyse sona erdiği yönünde.
Netanyahu, hâlâ üç farklı yolsuzluk davasından yargılandığı için kendisini büyük bir tehlike altında hissediyor. Yalnızca popülaritesinin ve partisinin ve hükümet koalisyonunun popülaritesinin azalması nedeniyle değil, aynı zamanda Likud Partisi destekçileri ve hükümet koalisyonu arasındaki popülaritesinin azalması nedeniyle de tehlike çanları çalmak için kapı aralıyor.
Kamuoyu yoklamaları parti seçmenlerinin üçte birinden fazlasının savaş bittiğinde Netanyahu'nun yerine başka birinin başbakan olmasını istediğini gösteriyor. Buna, İsrail medyasına çok sayıda sızıntı yoluyla partiyi eleştiren ve başarısızlığın sorumluluğunu üstlenmesini talep eden Likud Partisi'nden birçok Knesset üyesi ve bazı bakanlar arasında gözle görülür huzursuzluk artışı da ekleniyor.
Netanyahu'nun bir yandan partisinin üyeleriyle, diğer yandan askeri yapının liderleriyle yürüttüğü iç çatışma göz önüne alındığında, Gazze'deki savaş uzayabilir. İsrail savaşı durdurmak zorunda kalırsa, Savunma Bakanı Yoav Gallant ve askeri yapı muhtemelen Netanyahu'yu Hamas'ı ve Gazze'deki yönetimini ortadan kaldırma hedeflerine ulaşmadan savaşı durdurmakla suçlayacak. Şu anda önerilen alternatiflerin aşırı milliyetçi konumları, laikliği ve militarizmi birleştirdiği açıktır.
* Bu Makale 07/11/2023 tarihinde ‘Arab Center for Research and Policy Studies’de yayımlanmış olup Salah tarafından Türkçeye çevrilmiştir.
[1] ‘’Koalisyon Çöküyor, Likud sadece 19 iken Gantz yükselişte’’ Maarif-10/13/2003 (İbranice)
[2]A.g.e.
[3] ‘’Benzeri Görülmemiş Bilgiler: Benny Gantz, Netenyahu’ya Başbakanlığa uygunluğu konusunda cephe açtı:’’ Maarif-20.10.2021 (İbranice)
[4] A.g.e.
[5] Bkz.:Maarif,03/11/2023
[6] “Kanal 13 Haber: İhmalin sorumlusu kim ve Netanyahu istifa etmeli mi?” Kanal 13,11/3/2023, 11/7/2023 tarihinde görüntülendi.
[7] A.e.g.